ปลานิลเป็นปลาน้ําจืดจําพวกกินพืช มีความทนทานต่อสภาพแวดล้อมได้ดี สามารถอาศัยอยู่ได้ทั้งน้ําจืดและน้ําเค็ม เลี้ยงง่ายโตเร็ว ออกลูกดก เจริญเติบโตได้รวดเร็วในเวลา 1 ปี มีน้ําหนักประมาณครึ่งกิโลกรัม และมีความยาวประมาณ 1 ฟุต

     การเลี้ยงปลาในพื้นที่ที่มีสภาพน้ําเปรี้ยว (เป็นกรด ค่า pH ต่ํากว่า 4) เป็นปัญหาสําคัญประการหนึ่งของเกษตรกร ซึ่งการปรับปรุงแก้ไขความเป็นกรดของน้ํา เพื่อให้เหมาะสมกับการเพาะเลี้ยงปลาเพียงอย่างเดียวก็ยังไม่เพียงพอ เนื่องจากเกษตรกรบางรายต้องเลี้ยงปลาในกระชัง ในแม่น้ําลําคลอง หากฝนตกหนักในฤดูฝนน้ําเปรี้ยวจะไหลบ่าลงมา เกิดความเสียหายกับปลาที่เลี้ยงได้

      งานประมง ศูนย์ศึกษาการพัฒนาพิกุลทองอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ได้ทําการศึกษาเกี่ยวกับ “ปลานิลทนน้ําเปรี้ยว”โดยทําการศึกษาพัฒนา และปรับปรุงพันธุ์ปลานิลให้มีความทนทานต่อสภาพน้ําเปรี้ยว (pH 4.3 - 5.4) เพื่อให้ปลามีการปรับตัวจนสามารถนําไปเลี้ยงได้ผลผลิตดีอัตรารอดดี และมีการเจริญเติบโตค่อนข้างดีใกล้เคียงกับปลาที่เลี้ยงในสภาพน้ําปกติ จากนั้นนําผลสําเร็จไปขยายผล โดยการสนับสนุนพันธุ์ปลานิลที่พัฒนาพันธุ์แล้วให้กับเกษตรกรในพื้นที่จังหวัดนราธิวาส นําไปเลี้ยงในบ่อดินเปรี้ยวที่ปรับปรุงแล้ว ซึ่งพบว่ามีอัตรารอดสูงขึ้นและมีอัตราการเจริญเติบโตที่ดีกว่าปลาทั่วไป

       อย่างไรก็ตาม แม้การเพาะเลี้ยงปลานิลในน้ําเปรี้ยวจะมีข้อจํากัดเรื่องเวลา จากเลี้ยงปลานิลในน้ําปกติ 3 -4 เดือน เป็น 4 -7เดือน ซึ่งจะทําให้ปลามีเนื้อเหนียวแน่นขึ้น เหมาะสําหรับการนํามาแปรรูปเป็นปลานิลส้มที่มีรสชาติอร่อยและแปลกออกไปจากปลาชนิดอื่น และสามารถเพิ่มมูลค่าปลานิลให้สามารถขายได้ในราคาที่สูงขึ้น

      นอกจากนี้ทางศูนย์ฯ ยังได้มีการส่งเสริมให้เกษตรกรมีการต่อยอดในการจัดการผลผลิตปลานิล ให้แก่เกษตรกรพื้นที่หมู่บ้านรอบศูนย์ฯ 13 หมู่บ้าน และเกษตรกรที่สนใจทั่วไปโดยได้จัดให้มีการฝึกอบรมหลักสูตร “การแปรรูปสัตว์น้ํา”โดยเฉพาะการแปรรูปปลานิลส้ม ที่ได้รับความนิยมเป็นอย่างมาก เนื่องจากเป็นการถนอมอาหารจากภูมิปัญญาพื้นบ้านที่พัฒนากลายเป็นอาชีพวิสาหกิจชุมชน ซึ่งปัจจุบันมีการทํากันอย่างแพร่หลายในแต่ละท้องถิ่น และต่างมีสูตรการทําที่แตกต่างกัน ทั้งการเลือกใช้ชนิดปลา และส่วนผสมจนเกิดเป็นผลิตภัณฑ์ปลาส้มขึ้นหลากหลายรูปแบบ และยังเป็นอาหารหมักจากปลาที่มีคุณค่าทางโภชนาการค่อนข้างสูงโดยผู้บริโภคจะได้รับทั้งโปรตีน วิตามิน และเกลือแร่อีกทั้งยังสามารถเก็บได้นาน 3–4 สัปดาห์

      หากเก็บในช่องแช่แข็งจะเก็บได้นานประมาณ 3 เดือน

      กลุ่มเกษตรกรแปรรูปปลานิลส้มบ้านเปล  ตําบลกะลุวอเหนือ อําเภอเมืองนราธิวาส จังหวัดนราธิวาส เป็นกลุ่มเกษตรกรในพื้นที่หมู่บ้านรอบศูนย์ศึกษาการพัฒนาพิกุลทองอันเนื่องมาจากพระราชดำริ 1 ใน 13 หมู่บ้าน ที่ประสบผลสําเร็จจากการดําเนินงานขยายผลการเลี้ยงปลานิลทนน้ําเปรี้ยวที่เห็นผลอย่างเป็นรูปธรรม สามารถสร้างรายได้มาอย่างต่อเนื่อง อีกทั้งยังสามารถส่งผลผลิตให้กับกลุ่มแปรรูปปลานิลส้ม ผลิตได้อย่างต่อเนื่องเช่นเดียวกัน

       นับเป็นกลุ่มที่สร้างความเข้มแข็งให้กับชุมชน ส่งผลให้เกษตรกรมีอาชีพ และความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นของครอบครัวและชุมชน

       สําหรับเกษตรกรและผู้ที่มีความสนใจ สามารถติดต่อขอรับคําแนะนําเพิ่มเติมได้ที่งานประมง ศูนย์ศึกษาการพัฒนาพิกุลทองฯ โทร. 0-7363-1033, 0-7363-1038 E-mail:cpt_1@ldd.go.th Website : www.pikunthong.com

ทรงสร้างสุขทั้งแผ่นดิน

สุชาติ ไกรสุรสีห์ ข้อมูล

กฤษณี คงสวัสดิ์ เรียบเรียง